Smog – czym jest, jego rodzaje oraz wpływ na zdrowie

1.1K views
7 mins read

Smog, czyli zanieczyszczenie powietrza

Smog to zjawisko atmosferyczne, które negatywnie wpływa na zdrowie ludzi i środowisko naturalne. W tym artykule postaram się nakreślić temat zanieczyszczeń powietrza oraz wyjaśnić, czym jest smog, jakie są jego przyczyny, skutki oraz jak można z nim walczyć.

Czym jest smog?

Smog to mieszanka różnych zanieczyszczeń powietrza, która zawiesza się w atmosferze w postaci mgły lub oparów. Możemy wyróżnić dwa główne rodzaje smogu: smog londyński oraz smog fotochemiczny.

Składniki smogu

Głównymi składnikami smogu są:

  • Pył zawieszony (PM) – drobne cząsteczki stałe lub ciekłe unoszące się w powietrzu, o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów (PM10) lub 2,5 mikrometra (PM2.5). Pył zawieszony powstaje głównie w wyniku spalania paliw kopalnych, takich jak węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny, a także w wyniku działalności przemysłowej i rolniczej.
  • Dwutlenek siarki (SO2) – gazowe zanieczyszczenie powstające w wyniku spalania paliw kopalnych zawierających siarkę (węgiel lub ropa naftowa).
  • Tlenki azotu (NOx) – zanieczyszczenia gazowe, głównie tlenek azotu (NO) i dwutlenek azotu (NO2), powstające w wyniku spalania paliw kopalnych w silnikach spalinowych oraz w procesach przemysłowych.
  • Węglowodory aromatyczne wielopierścieniowe (PAH) – grupa organicznych związków chemicznych powstających w wyniku niekompletnego spalania paliw kopalnych i biomasy.
  • Ozon troposferyczny (O3) – gaz powstający w wyniku reakcji tlenków azotu i lotnych związków organicznych pod wpływem promieniowania słonecznego.

Rodzaje smogu

Istnieje kilka rodzajów smogu, jednak dwa z nich są szczególnie istotne dla zdrowia ludzi i środowiska.

Smog londyński, klasyczny

Smog klasyczny tzw. londyński, albo jeszcze inaczej smog kwaśny. Jest to smog charakterystyczny dla klimatu umiarkowanego. Występuje w Polsce głównie w sezonie grzewczym tj. od końca września do nawet kwietnia, zależnie od temperatur w danym roku. Zjawisko to ma miejsce na terenach, gdzie domy są ogrzewane za pomocą starego typu pieców gdzie spala się węgiel lub inne paliwa stałe.

Smog kalifornijski, fotochemiczny

Smog fotochemiczny zwany także kalifornijskim lub smog typu Los Angeles powstaje w wyniku reakcji zanieczyszczeń powietrza z promieniowaniem słonecznym. Głównymi składnikami tego rodzaju smogu są tlenki azotu (NOx) oraz lotne związki organiczne (VOC), które pod wpływem światła słonecznego przekształcają się w szkodliwe substancje, takie jak ozon troposferyczny.

W jaki sposób powstaje, czym jest smog?

Smog powstaje na skutek łączenia się zanieczyszczeń i spalin będących efektem działalności człowieka, z powietrzem. Za jego powstawanie odpowiedzialne są zakłady przemysłowe, rosnąca liczba pojazdów, ale przede wszystkim tzw. niska emisja tj. spalanie węgla, drewna oraz innych paliw stałych w piecach domowych. Na obecność smogu wpływ mają również warunki pogodowe, klimatyczne oraz ukształtowanie terenu. Walka z zanieczyszczeniem jest bardziej skomplikowana, gdy miasto znajduje się w kotlinie, a brak wiatru uniemożliwia rozproszenie zanieczyszczeń, co powoduje, że przez dłuższy czas unoszą się one nad danym obszarem. Należy także zwrócić uwagę na zjawisko przenoszenia zanieczyszczeń na inne regiony, tzw. smog napływowy.

Skąd się bierze, jak powstaje smog?

  • Spalanie paliw kopalnych – zarówno w gospodarstwach domowych, jak i w przemyśle oraz transporcie, prowadzi do emisji zanieczyszczeń powietrza, takich jak pył zawieszony, tlenki azotu, dwutlenek siarki i węglowodory aromatyczne wielopierścieniowe. W Polsce szczególnie problematyczne jest stosowanie węgla jako paliwa w domowych piecach i kotłowniach, które emitują dużą ilość szkodliwych zanieczyszczeń. Szacuje się, że w Polsce gospodarstwa domowe są źródłem emisji pyłu PM 2.5 nawet w 78%!
  • Transport drogowy – samochody, autobusy i ciężarówki emitują tlenki azotu, pył zawieszony i inne zanieczyszczenia powodujące powstawanie smogu. W miastach, gdzie ruch uliczny jest szczególnie intensywny, transport drogowy stanowi istotne źródło emisji zanieczyszczeń powietrza.
  • Przemysł – różnorodne procesy przemysłowe, takie jak spalanie paliw kopalnych w elektrowniach, produkcja metali, chemiczna przemiana substancji czy działalność hutnicza, prowadzą do emisji szkodliwych zanieczyszczeń do atmosfery.
  • Rolnictwo – emisje amoniaku z nawozów i hodowli zwierząt, a także spalanie biomasy, np. w postaci słomy, przyczyniają się do powstawania smogu.
  • Warunki atmosferyczne – niska temperatura, wysoka wilgotność powietrza, brak wiatru i inwersja termiczna sprzyjają utrzymaniu zanieczyszczeń w powietrzu, utrudniając ich rozpraszanie.
Przyczyną smogu w mieście jest m.in. spalanie paliw kopalnych.
Na powstawanie smogu ma wpływ m.in. działalność człowieka.

Skutki smogu dla zdrowia ludzi

Smog może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia ludzi, zwłaszcza dzieci, osób starszych i osób z chorobami przewlekłymi. Na temat wpływu smogu na ludzkie zdrowie przeprowadzono już wiele badań, które wykazały układy najbardziej narażone na działanie smogu.

  • Problemy z układem oddechowym – wdychanie zanieczyszczeń powoduje podrażnienie dróg oddechowych, kaszel, duszność czy astmę.
  • Choroby sercowo-naczyniowe – zanieczyszczenia powietrza mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi, zakrzepów i zawałów serca.
  • Wpływ na układ nerwowy – niektóre zanieczyszczenia, takie jak węglowodory aromatyczne wielopierścieniowe, mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, powodując bóle głowy, zmęczenie, a nawet zaburzenia neurologiczne.
  • Wpływ na rozwój płodu – narażenie na zanieczyszczenia powietrza w czasie ciąży może prowadzić do zaburzeń rozwoju płodu, przedwczesnego porodu i niższej masy urodzeniowej dziecka.
  • Zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów – długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza, takie jak PAH, może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów, np. raka płuc.

Skutki smogu dla środowiska

Smog wpływa również na środowisko naturalne, powodując:

  • Korozję materiałów: Zanieczyszczenia powietrza mogą przyspieszać procesy korozji budynków, pomników i innych obiektów.
  • Zmiany w ekosystemach: Smog może wpływać na roślinność, zmniejszając ich zdolność do fotosyntezy, co prowadzi do zmniejszenia wydajności rolniczej oraz wpływa na różnorodność biologiczną.
  • Kwaśne deszcze: Tlenki siarki i tlenki azotu w atmosferze mogą tworzyć kwaśne deszcze, które uszkadzają gleby, wody powierzchniowe oraz ekosystemy wodne.
  • Globalne ocieplenie: Niektóre zanieczyszczenia powietrza, takie jak dwutlenek węgla (CO2), są gazami cieplarnianymi, które przyczyniają się do globalnego ocieplenia.
O poprawę jakości powietrza walczą m.in. aktywiści klimatyczni.
Młode aktywistki klimatyczne

Jak zmniejszyć emisję zanieczyszczeń i poprawić jakość powietrza?

Aby poprawić jakość powietrza i zmniejszyć emisję zanieczyszczeń, można podjąć szereg działań, których przykłady znajdziesz poniżej.

  • Ograniczenie spalania węgla – modernizacja systemów ogrzewania, np. przez wymianę starych kotłów na bardziej efektywne, ekologiczne źródła ciepła (np. pompy ciepła, kotły na biomasę czy piece na pelet), może znacząco zmniejszyć emisję zanieczyszczeń.
  • Poprawa efektywności energetycznej budynków – izolacja cieplna, szczelne okna i drzwi oraz rekuperacja powietrza mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na energię do ogrzewania, a tym samym ograniczyć emisję zanieczyszczeń.
  • Promowanie transportu publicznego i alternatywnych środków transportu – zachęcanie do korzystania z komunikacji miejskiej, rowerów, hulajnóg czy chodzenia, zamiast jazdy samochodem może zmniejszyć emisję zanieczyszczeń z transportu drogowego.
  • Elektryfikacja transportu – rozwój infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych oraz zachęcanie do korzystania z takich środków transportu może przyczynić się do redukcji emisji zanieczyszczeń powietrza.
  • Ograniczenie emisji z przemysłu – stosowanie technologii oczyszczania spalin, wprowadzanie norm emisyjnych dla różnych sektorów przemysłu oraz inwestycje w odnawialne źródła energii mogą przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza.
  • Edukacja i promowanie świadomości ekologicznej – informowanie społeczeństwa o skutkach zanieczyszczeń powietrza oraz promowanie działań na rzecz poprawy jakości powietrza może prowadzić do zmiany postaw i zachowań na rzecz ochrony środowiska.

Jak chronić się przed smogiem?

Chociaż możemy kontrolować emisję pyłów oraz zanieczyszczeń powietrza, istnieją pewne czynniki wpływające na powstawanie smogu, które są niezależne od ludzkich działań. Nie mamy możliwości modyfikowania ukształtowania terenu, rozwiania mgieł, redukowania wilgotności powietrza czy sterowania wiatrami. W czasie, gdy smog osiąga największe natężenie, warto dbać o zdrowie, przestrzegając kilku prostych wskazówek:

  • Unikaj przebywania na zewnątrz w godzinach wieczornych i nocnych, gdy stężenie pyłów jest największe.
  • W dni, gdy przekraczane są poziomy alarmowe, staraj się nie opuszczać domu i zamiast aktywności na zewnątrz, wybierz ćwiczenia na siłowni czy pływanie na basenie.
  • Wietrz pomieszczenia, kiedy stężenie pyłu jest najniższe – przede wszystkim popołudniami i późnym rankiem.
  • Zainwestuj w dobrej klasy oczyszczacz powietrza – urządzenie takie skutecznie oczyści powietrze w mieszkaniu. Nowoczesne modele oczyszczaczy są w stanie samodzielnie kontrolować poziom zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniu, dopasowując do niego intensywność swojej pracy. Pamiętaj o wymianie filtrów w oczyszczaczu zgodnie z zaleceniami producenta.
  • Jeśli jesteś osobą szczególnie wrażliwą na działanie smogu – seniorem, osobą z diagnozowaną astmą czy POChP – warto rozważyć zakup maski antysmogowej. Wybierz model o potwierdzonej jakości certyfikatem, który zapewni Ci ochronę i komfort użytkowania.
  • W przypadku korzystania z maski antysmogowej pamiętaj o regularnej wymianie filtrów.
Oczyszczacz powietrza Xiaomi w mieszkaniu.
Jednym ze sposobów na ochronę przed smogiem jest zainwestowanie w dobrej jakości oczyszczacz powietrza.

Smog stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska. W Polsce problem ten jest szczególnie widoczny ze względu na wysoką emisję zanieczyszczeń związanych ze spalaniem paliw kopalnych, zarówno w gospodarstwach domowych, jak i w przemyśle oraz transporcie. Działania mające na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza, takie jak modernizacja systemów ogrzewania, promowanie transportu publicznego czy rozwój technologii oczyszczania spalin, są niezbędne dla poprawy jakości powietrza oraz ochrony zdrowia ludzi i środowiska.

Previous Story

Smog Wars – film dokumentalny o smogu w Polsce

Next Story

Antysmogowy mural w Katowicach, czyli marketing kontra smog