Pierwszy pacjent w Polsce oficjalnie chory z powodu smogu

11-letni chłopiec z Warszawy jest prawdopodobnie pierwszym pacjentem w Polsce, którego pogarszający się stan zdrowia zdaniem lekarzy wynika z nadmiernie zanieczyszczonego powietrza. Zapis w dokumentacji medycznej chłopca brzmi „podejrzeniu nadreaktywności oskrzeli/alergii wynikającej z zanieczyszczenia powietrza”. Chłopiec ma problemy ze zdrowiem niemal od urodzenia, a postawienie konkretnej diagnozy zajęło lekarzom niemal 11 lat. Tak długi czas poszukiwania przyczyn pogarszającego się stanu zdrowia pacjenta wynikał m.in. z braku obiektywnych metod badania, czy wpływ smogu na stan zdrowia chorego jest istotny. Takich osób jak nastolatek jest w Polsce wiele, ale on jako pierwszy otrzymał oficjalną diagnozę.

Na ławie oskarżonych – smog

„Przyzwyczailiśmy się, że syn ma problemy z układem oddechowym: napady suchego kaszlu, częste i cięższe infekcje. Po wycięciu mu migdałków poprawiło się tylko trochę. Mój syn nadal miał napady kaszlu, duszności. Nie łączyliśmy jednak kropek, gdy jeździliśmy z nim na wieś do naszych rodziców, a po 2 dniach musiał przyjeżdżać do niego lekarz. Dlaczego? Duszności się nasilały, a wynikało to z jeszcze gorszej jakości powietrza na wsi, niż w Warszawie. Na zewnątrz czuć wręcz spaleniznę” – mówi matka chłopca na łamach serwisu smogLAB, który nagłośnił sprawę.

Stan zdrowia chłopca pogorszył się w 2017 roku. Był to rok, w którym odnotowano wyjątkowo wysokie poziomy zanieczyszczeń powietrza, porównywalne do historycznych rekordów z Chin, światowej stolicy smogu. Stan powietrza w Polsce w styczniu 2017 roku był tak zły, że w Rybniku, gdzie normy były przekroczone wielokrotnie, zamknięto szkoły i zalecano nie opuszczać domów. Właśnie wtedy stan chłopca znacznie się pogorszył, a wizyty w gabinetach lekarskich stały się dla niego niemal codziennością.

„Podczas jednej z nich (wizyt — dopisek: redakcja) pani doktor z całkowitą bezradnością w głosie powiedziała mi, że w tym okresie tak już będzie, bo przecież Polska węglem stoi. Nie rusza się takich świętości, jak etos górnictwa. Dodatkowo pokolenie lekarzy, które leczy nasze dzieci, nie uczyło się na studiach o smogu i tym, jakie spustoszenie w organizmie sieje zanieczyszczenie powietrza. Nie mówiono im, jak te toksyny upośledzają np. nasz układ oddechowy” – mówi mama chłopca.

Diagnoza: pacjent chory przez smog

Z czasem zauważono, że stan pacjenta pogarsza się regularnie w sezonie grzewczym, a od kwietnia do września, kiedy smog w Polsce jest na znacznie niższym poziomie, dolegliwości chłopca znikają. W międzyczasie w wyniku testów wykluczono sugerowane przez niektórych lekarzy alergie na rośliny i zwierzęta. W końcu dr Agnieszka Turlińska, lekarka pediatrii, postawiła przełomową w naszym kraju diagnozę: „podejrzenie nadreaktywności oskrzeli/alergii wynikającej z zanieczyszczenia powietrza”.

Lekarka zaznacza, że niemożliwe jest stwierdzenie, jak dalece istotny jest wpływ smogu na przebieg zachorowania, bo nie istnieją obiektywne metody badania. „Możemy tylko dostrzec korelację nasilenia objawów infekcji występujących jesienią oraz zaostrzenia wcześniej rozpoznanych chorób, jak astma oskrzelowa” – mówi dr Turlińska. Lekarka dodaje, że pediatrzy od lat potwierdzają częstsze występowanie infekcji dróg oddechowych i nasilenie astmy oskrzelowej w czasie zwiększonego smogu.

Podobny przypadek diagnozy, jednak zakończony tragicznie, miał miejsce kilka lat temu w Londynie. Ella Adoo-Kissi-Debrah zmarła w wieku zaledwie 9 lat – w jej akcie zgonu odnotowano, że istotnym czynnikiem rozwoju astmy było narażenie na nadmierne zanieczyszczenie powietrza.

Kilka lat temu w Londynie miał miejsce podobny przypadek diagnozy, który niestety zakończył się tragicznie. Ella Adoo-Kissi-Debrah zmarła w wieku zaledwie 9 lat, a w jej akcie zgonu odnotowano, że ważnym czynnikiem powodującym rozwój astmy było narażenie na wysokie zanieczyszczenie powietrza.

Zanieczyszczenie powietrza a ludzkie zdrowie

Coraz więcej specjalistów z dziedziny ochrony zdrowia dostrzega konsekwencje zanieczyszczonego powietrza dla zdrowia ludzkiego. „Negatywny wpływ zanieczyszczeń obserwujemy już na etapie rozwoju płodowego, a konsekwencje w dalszych latach życia obejmują wywoływanie i zaostrzanie wielu chorób w tym układu oddechowego, krążeniowego i nerwowego” – mówi alergolożka dr hab. Małgorzata Bulanda, współtwórczyni raportu o wpływie zanieczyszczeń atmosferycznych na zdrowie. Inna praca naukowa podkreśla, że wystarczy nawet jeden dzień przekroczonych norm smogowych, by stan zdrowia i samopoczucie ludzi uległy pogorszeniu.

Mimo to, na poziomie krajowym nadal brakuje świadomości – takiej, która umożliwi bezpośrednie powiązanie skutków zdrowotnych z konkretnym czynnikiem patogennym, jakim jest smog. „Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi powinien być uwzględniany w programie studiów medycznych, by lekarze mogli od razu stawiać trafne diagnozy, w przypadkach takich jak ten, co pozwoli na podjęcie konkretnych działań ochronnych i poprawę zdrowia pacjenta” – zauważa Weronika Michalak, dyrektor HEAL Polska.

Czy jest to początek powszechnej praktyki diagnozowania chorób, za których przyczynę będzie uznawany smog? Czas pokaże. Polska nadal jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów pod względem jakości powietrza w Unii Europejskiej – każdego roku około 40 tysięcy Polaków i Polek umiera przedwcześnie z powodu nadmiernie zanieczyszczonego powietrza w naszym kraju.